آیا حسادت مشکل روحی است؟ - وبلاگ توسعه دهنده ها

به گزارش وبلاگ توسعه دهنده ها، فروید (روانکاو) معتقد است، ریشه همه حسادت ها در عقده اُدیپِ حسادت به مادر نهفته است. دورانی که عشق و نفرت کودک نسبت به مادر حل نشده است و از او فردی با ویژگی هایی، چون دروغگو، وسواسی و حسود ساخته است.

حسادت احساسی است که هر فردی در زندگی اش آن را تجربه نموده و یا شاهد رفتار های حسادت آمیز افراد دیگر بوده است. به عنوان مثال حسادت در روابط زناشویی که گاهی اوقات یکی از همسران به دلیل ترسِ از دست دادن همسر، حسادت می نماید.

یا در محیط کار فرد نگران از دست دادن موقعیت کاری اش است و به همکاران پیروز در محیط کار حسادت می ورزد و برای خاموش کردن شعله حسادت خود دست به هر کاری می زند تا مانع رشد و پیشرفت کاری دیگران گردد.

شاید این تعبیر که آدم حسود هم خود را می رنجاند و هم دیگران را یکی از دقیق ترین توصیف ها برای افراد حسود باشد. حسادت احساس پیچیده ای است که حاصل محصور شدن فرد در خشم، تحقیر شدن، ترس، ناتوانی، آشفتگی و پوچی است.

معمولا فرد حسود از درون از داشته ها و توانایی های دیگران رنج می برد. نقطه آغاز حسادت از درون خانواده است. تفاوت ها و تبعیض هایی که والدین بین فرزندانشان قائل می شوند و یا فرزندشان را با بچه ها دیگر مقایسه می نمایند. درواقع ساز احساس پوچی و ناتوانی از دوران کودکی فرد نواخته می گردد و از همان دوران ریشه حسادت در درون کودک جوانه می زند تا بزرگسالی که همچنان در جستجوی توجه و دیده شدن دوران کودکی خود است.

فرد حسود چیزی را که دیگران دارند می خواهد و آنچه را خود دارد، پوچ و بی فایده می بیند. حسادت تجربه دردناکی است که فرد مدام در حال سرکوبِ خواسته ها و احتیاج های برآورده نشده اش است و گاهی سرکوب این احتیاج ها تا جایی پیش می رود که فرد از درون تنها، سرشار از خشم و کینه نسبت به اطرافیان، دوستان، و حتی خواهر و برادرانش می گردد.

آیا حسادت مشکل روحی است؟

حسادت مشکل نیست بلکه علامت و نشانه وجود مشکل است چرا که حسادت ریشه در احساسات دیگر دارد. علامتی که نشان می دهد فرد از احساس ناامنی، خشم و ترس رنج می برد و وقتی افراد دیگر را در فضایی امن می بیند، احساس ناامنی بیشتری می نماید. افراد حسود معمولا احساساتی، چون ترس از دست دادن، اعتماد به نفس پایین، تنهایی، بدبینی و خشم را تجربه می نمایند.

البته جنبه مثبتی از حسادت وجود دارد که به آن غبطه می گویند. برخلاف حسادت که فرد خشم و کینه نسبت به فرد مقابل دارد، در غبطه این احساس بد جایش را به نوعی انگیزه برای رقابت مثبت می دهد که به پیشرفت او می انجامد. به عنوان مثال اگر کسی ماشین مدل بالای دوستش را بیند، کوشش می نماید تا پیروز به خرید ماشینی شبیه آن برای خود گردد تا اینکه آرزوی بدی برای دیگران کند.

تحقیقات صورت گرفته چه می گویند؟

نتایج مطالعات میدانی نیکلسون در سراسر جهان (2013) نشان داد که مردان نسبت به خیانت های همسرشان بیشتر حسادت می نمایند. اما زنان بیشتر به خیانت های احساسی و عاطفی همسرشان حسادت می نمایند.

نتایج تحقیقی دیگر از مطالعات فرمپتون و همکارش (2017) که به منظور آنالیز حسادت در بین چهار فرهنگ مختلف (ایرلند، تایلند، هند و آمریکا) انجام شد، نشان داده است که مردان در این چهار فرهنگ میزان حسادت بیشتری نسبت به فرهنگ های دیگر دارند.

دلیل اصلی افزایش میزان حسادت زنان این بود که مردان برای ابراز حسادت نسبت به عشق زنان و همسرشان در آن فرهنگ ها ترغیب شده و این بخشی از آن فرهنگ شده است. حتی در کمدی های عاشقانه مشاهده می گردد که مردان نسبت به رقیبشان حسادت می نمایند و زنان نیز این حسادت مردانه را ناشی از میزان توجه زیاد مردان نسبت به خود می دانند.

دلایل روانشناسانه حسادت

فروید (روانکاو) معتقد است، ریشه همه حسادت ها در عقده اُدیپِ حسادت به مادر نهفته است. دورانی که عشق و نفرت کودک نسبت به مادر حل نشده است و از او فردی با ویژگی هایی، چون دروغگو، وسواسی و حسود ساخته است. فروید همچنین معتقد است افراد حسود چند ویژگی مشترک دارند که شامل: غم و اندوه از دست دادن، خودشیفتگی، احساس دشمنی در برابر رقیب و انتقاد از خود است.

از دیدگاه فروید حسادت همواره رفتاری کاملا منطقی نیست، بلکه گاهی می تواند حاصل پیش بینی و گاهی حاصل توهم فرد باشد. در بعضی از موارد نیز ماهیتی رقابتی دارد. اما نکته مهم این است که معمولا برای حسادت کردن مولفه انگیزشی وجود دارد به عنوان مثال: علاقه به شریک زندگی، که فرد ترس از دست دادن شریک زندگی اش را دارد و برای جلب توجهش کوشش و یا از او انتقاد می نماید.

تجارب کلینیکی روانشناسان

بر اساس تجارب کلینیکی در مراجعه با بیماران و مراجعینی که برای درمان مسائل حاد و یا مزمن روحی و روانی مراجعه کردند، اغلب مسائل آن ها ناشی از مسائل دوران کودکی بوده است. مسائلی، چون تبعیض والدین بین دختر و پسر، بین فرزند با فرزندان دیگر، بی توجهی عاطفی، عدم دریافت محبت و عشق به خصوص از ناحیه مادر بوده است که به صورت بروز رفتار حسادت در برخورد با دیگران و با مشاهده هر چیزی که در زندگی کنونی آن ها گم شده، در جستجوی دریافت آن در زندگی و فرد دیگرند. این افراد، اغلب از احساس ناامنی، ترس و اضطراب رنج می برند.

چطور حسادت در سطح جامعه فراگیر و به چشم و هم چشمی بدل می گردد؟

چشم و هم چشمی از جمله خصوصیاتی است که متاسفانه به عنوان یک ویژگی منفی در فرهنگ ایران جا افتاده است به نحوی که سبک زندگی افراد بیشتر بر اساس تقلید و چشم و هم چشمی به زندگی اطرافیان شکل می گیرد تا بر اساس احتیاج ها و خواسته های واقعی افراد.

اما چه چیزی به افزایش چشم و هم چشمی و به اصطلاح عام پز دادن در بین افراد جامعه می انجامد؟

با توجه به نکات مطرح شده در نظریه فروید و تجربیات کلینیکی روانشناسان می توان دقیق تر به این سوال پاسخ داد. نتیجه چشم و هم چشمی، پُزدادن فرد به داشته های خود است و، چون این احساس، برخواسته از توان درونی و واقعی نیست، لذا در درون، این گونه افراد احساس پوچی و ناتوانی می نمایند، اما این درون ناتوان را می خواهند با مثلا تغییر وسایل خانه، خرید اشیا جدید، تعویض زودبه زود دکور خانه، خرید لبا س های گرانقیمت پنهان نمایند و بپوشانند و در واقع به سرکوبی سریع تر و راحت تر احتیاج ها و خواسته های اصلی خود بپردازند.

مانند احتیاج به امنیت، احتیاج به محبت، احتیاج به توجه و … در حالی که ترس، خشم و ناامنی در فرد، با چشم و هم چشمی نه تنها حل نمی گردد بلکه بر آتش حسادت فرد از درون نفت بیشتری می افزاید. این گونه در عمل نه تنها فرد رفع سازی احتیاج های خود را چاره نمی نماید که آن ها را موقتا با این گونه پزدادن ها سرکوب می نماید.

حسادت و چشم و هم چشمی آثار روحی و روانی (عقده های روحی)، رفتاری (حسادت در محیط کار به قیمت آسیب زدن به فرد دیگر، دروغ، بدگویی، غیبت و تهمت…) و آثار اجتماعی (فرد نسبت به جامعه بدبین و همواره شاکی است) را در فرد سبب می گردد و اگر به درمان ریشه ای این مشکل نپردازد، امکان تبعات شدید تری و ابتلاء به بیماری هایی، چون وسواس و اضطراب و افسردگی را به دنبال خواهد داشت.

منبع: ایندیپندنت