اقتصاد قفل شده است! - وبلاگ توسعه دهنده ها

به گزارش وبلاگ توسعه دهنده ها، هر روز خبر تازه ای درباره گرانی کالاها به گوش می رسد، تورم سر به فلک زده است. از سوی دیگر هم طبق آمار، جمعیت بیکاران کشور رو به افزایش است و همین سختی شرایط اقتصادی را دو چندان کرده است.

به گزارش وبلاگ توسعه دهنده ها، به نقل از مرکز آمار، نرخ تورم سالانه آبان ماه 1399 برای خانوار های کشور به 29,0 درصد رسیده که نسبت به همین اطلاعات در ماه قبل، 1.8 واحد درصد افزایش نشان می دهد. نرخ تورم نقطه ای در آبان ماه 1399 به عدد 46,4 درصد رسیده است؛ یعنی خانوار های کشور به طور میانگین 46.4 درصد بیشتر از آبان 1398 برای خرید یک مجموعه کالا ها و خدمات یکسان هزینه کرده اند.

همچنین مرکز پژوهش های مجلس نرخ بیکاری واقعی بهار امسال را تحت تاثیر شیوع کرونا برابر با 24 درصد و 2.5 برابر نرخ بیکاری اعلامی مرکز آمار ایران دانسته است.

تداوم گرانی ها و افزایش بیکاری، این پرسش ها را پیش می کشد تورم و بیکاری تا کجا ادامه خواهد داشت؟ آیا قرار نیست دولت کاری بکند و اصلا توپ این گرانی ها در زمین کیست؟

احسان سلطانی اقتصاددان در مصاحبه با وبلاگ توسعه دهنده ها در این باره گفت: شرایطی که ما داریم به هم پیچیده شده است. اگر ما بخواهیم آن طور که مرکز پژوهش های مجلس گفته است نرخ بیکاری را حساب بکنیم یعنی افرادی که بی کار شدند از جمعیت فعال حذف نکنیم مثل مرکز آمار، نرخ بیکاری به 24 درصد می رسد. مرکز پژوهش ها درست می گوید وحتی نرخ بیکاری بیش از این است. مرکز آمار خیلی راحت هر کسی که شغل پیدا نکند را جزء جمعیت غیرفعال حساب می کند و این ها را به عنوان بیکار معرفی نمی کند. از طرفی هم کافی است یک نفر یک ساعت مجانی کار کند تا شاغل حساب شود. یعنی هر آنچه توانسته است به صورت اضافه کرده، ولی از مخرج کم کرده است. اگر ما طبق میانگین استاندارد جهانی بخواهیم محاسبه کنیم نرخ بیکاری ما 40 درصد است. بیکاری در ایران بسیار بالاست، ولی این بیکاری نشان داده نمی شود.

وی ادامه داد: مسئله دوم این است که مرکز آمار گفته است تورم نقطه به نقطه به 46.4 درصد رسیده است، ولی نظر ما این است که این حداقل 70 تا 80 درصد است. برای این که کالا ها در یک سال گذشته بیش از صد در صد گران تر شدند. درصد تورم سالانه ما هم بالاتر از 50 درصد است. اگر این 50 درصد را به 24 درصد نرخ بیکاری اضافه کنیم به نرخ فلاکت بالای 70 درصد می رسیم که بسیار بالاست یعنی جامعه ما به فلاکت افتاده است.

او اضافه کرد: یکی از دلایل این شرایط این است که تحریم ها تاثیر گذاشته است و کرونا هم باعث شده است تا حداقل بیش از یک میلیون نفر بیکار شوند. اما مسئله اصلی که این رکود را تشدید کرده، می کند و خواهد کرد این است که قیمت دلار در ظرف یک سال گذشته بیش از 2.2 برابر شده است و به تبع آن قیمت همه مواد اولیه داخلی و خارجی بالا رفته است. این افزایش قیمت ها در شرایطی که دستمزد ها و درآمد ها فرق چندانی نکرده است مشکل ساز شده است. میانگین دستمزد ها نسبت به سال پیش 20 تا 30 درصد بالا رفته است، اما در بخش های، چون بخش غیررسمی دستمزد ها این قدر بالا نرفته است. از طرف دیگر یک میلیون نفری که بیکار شدند دستمزد ندارند یعنی درآمد کل مردم کشورغیر از درصد کوچکی که درآمد بسیار بالایی دارند بشدت پایین آمده است، درآمد حقیقی پایین و درآمد اسمی فرقی نکرده است، ولی در نظر بگیر کالا ها چند برابر شده است یعنی قدرت خرید مردم کم شده است. این چه اتفاقی ایجاد می کند؟ خرید و مصرف کم می شود وقتی مصرف کم شود تولید کم می شود مجموعه این ها باعث می شود که در شرایطی گیر کنیم که، چون مصرف کم شده است از آن طرف تولید کم شود پس کالا ها دوباره گران تر شوند.

سلطانی اظهار کرد: به عبارتی ما در یک سیکلی افتادیم که تولید کم می شود قیمت ها بالا می رود و مصرف کم می شود دوباره تولید کم می شود دوباره قیمت ها بالاتر می رود یعنی ما در یک سیکل نزولی افتاده ایم. کاری که این سیکل نزولی می کند این است که در ماه آینده رکود به شدت تشدید می شود. در سطح شهر تهران در مغازه ها کسی برای خرید نیست. هیچ کس خرید نمی کند، چون پول ندارد. وقتی خرید نشود بخش خدمات و فروش با رکود روبرو می شود؛ بنابراین در یک سیکل منفی فرو افتادیم.

وی افزود: اولین عامل این وضع، قیمت بالا و غیرواقعی دلار است که باعث شده است اقتصاد قفل شود. بعد هم کرونا و تحریم ها نقش دارند. ما دچار پدیده ای شده ایم که رکود نیست بلکه مرحله قفل شوندگی اقتصاد است که خیلی بد است. ما ونزوئلا نمی شویم، ولی در مقیاس خاورمیانه ای و در مقیاس آسیایی ونزوئلای خاورمیانه و آسیا شدیم البته در کنار کشوری مثل سوریه و تا حدی لبنان. ببینید این اتفاق همین طور جلو می رود و اقتصاد سقوط می کند و گرفتاری های ما بیشتر می شود. به نظر من به جایی می رسد که در آن دو اتفاق می افتد؛ یک این است که بیکاری زیاد می شود و رکود زیاد می شود. این فقط تولیدکنندگان نیستند که دچار مشکل می شوند بلکه بخش های خدماتی هم دچار مشکل خواهند شد. مثلا در بازار تهران فقط مغازه دار نیست که دچار مشکل می شود. یک بخش خدماتی پیچیده ای هم هست که به این مغازه ها وصل است مانند پیک موتوری ها، بخش حمل ونقل یا رستوران هایی که به این ها سرویس می دهند همه این ها دچار بحران می شوند؛ همه این ها دچار کمبود درآمد می شوند و شرایطی می شود که گره روی گره می خورد.

این اقتصاددان بیان کرد: ادامه این اوضاع در یکی دو سه ماه آینده ما را به بحران می رساند. در این بحرانی دو اتفاق می تواند بیفتد یا این که ما دچار التهاب می شویم یا این که قیمت دلار پایین می آید و واقعی می شود تا بازار بتواند بچرخد یعنی مصرف کننده بتواند خرید کند. الان مصرف کننده خرید نمی کند، چون پول ندارد. حتی مصرف کننده ای هم که پول دارد خرید نمی کند. دلیل عمده اش این است که حس می کند که قیمت ها واقعی نیست. من یک مثالی بزنم خیلی خنده دار است. من یک ریش تراشی را ده سال پیش به مبلغ 300 هزار تومان خریدم. این ریش تراش خراب شده است. برای تعمیر آن گفتند قیمت باتری آن 600 هزار تومان و تیغ آن 2 میلیون تومان است. وقتی هم منصرف شدم تا یک ریش تراش دیگر بخرم گفتند نوی آن 12 میلیون تومان است.

او ادامه داد: کسی نمی تواند با این قیمت ها جنس بخرد. چون زور دارد. مردم یا پول ندارند یا اگر هم دارند این را درک می کنند که قیمت ها غیرواقعی است به همین خاطر انتظار دارند قیمت ها پایین بیاید. پس مصرف انجام نمی شود، مصرف انجام نشود بخش خدمات و تولید و خدمات پشتیبان تولید و پشتیبان فروش یعنی مجموعه عظیمی که حدود 40-50 درصد اقتصاد هست درگیر رکود می شوند. این رکود باعث می شود که درآمد بسیار کمتر شود، درآمد کمتر شود دوباره مصرف کمتر می شود؛ بنابراین ما دچار مارپیچ قفل شوندگی اقتصادی می شویم. رکود و افزایش قیمت و کاهش مصرف دوباره افزایش قیمت را تشدید می کند.

وی افزود: پیش بینی من برای فصل زمستان این است که یا قیمت دلار باید از این پایین تر بیاید یا ما دچار بحران های جدی می شویم. دولت به عنوان مسئول اجرایی و مجلس به عنوان قانونگذار مثل دولت در این شرایط تاثیر دارد. دولت و مجلس به جای پایین آوردن و واقعی کردن قیمت دلار که موجب کار کردن اقتصاد است با هم مسابقه گذاشتند تا چندرغازی به مردم بدهند. دولت گفته است من 100 هزار تومان به 30 میلیون نفر می دهم. سه سال پیش این 30 میلیون نفر 45 هزار تومان یارانه می گرفتند یعنی 12 دلار یارانه می گرفتند. الان اگر 100 هزار تومان را روی آن 45 هزار تومان بگذاریم چیزی کمتر از 6 دلار می شود. یعنی به عبارتی دولت با اقتصادیات تورمی جیب مردم را زده است و از چیزی که از جیب مردم زده است دارد به خود مردم صدقه می دهد. اما با این 100 هزار تومان و با این صدقه ها قرار نیست اقتصاد بچرخد. این صدقه ها، گرانی را بیشتر می کند.

سلطانی شرح داد: یک خانواری که میانگین شان 3 نفر است 300 هزار و خورده ای بگیرد با این پول می خواهد چه کار کنند؟ موبایل بچه این خانواده که دارد با آن درس می خواند خراب می شود آیا هزینه تعمیر این موبایل می شود؟ تمام پولی که می گیرد یک پانزدهم پول این موبایل نیست که بخرد. لاستیک ماشین خانوار خراب می شود پول تعمیر این لاستیک می شود؟ خانوار هزینه تعمیر ماشین و یخچال را را ندارد. این پول اصلاً به جایی نمی رسد. به غیر از این که بهانه ای می شود برای تورم بیشتر.

او اضافه کرد: اقتصاد آن طور که باید کار بکند کار نمی کند. حالا شما بیا پول به مردم بده که این اوضاع را بدتر می کند که بهتر نمی کند. این اقداماتی که دولت و مجلس دارند انجام می دهند ثمری ندارد. من اسم این کار ها را گذاشتم نان خشک مجانی دادن. تورم را به حدی بالا بردند که مردم نمی توانند زندگی کنند حالا می خواهند به آن ها نان خشک بدهند. با این ها قرار نیست مصرف از این رکود به حالت جدی بیرون بیاید. این برای مردم پول نمی شود. توصیه من این است به جای این کار ها بیایند برنامه ای بریزند و بگذارند قیمت ها واقعی بشوند. در نظر بگیرید قیمت شیر بالا می رود قیمت یک بطری آب معدنی که 500 تومان بوده 3 هزار تومان شده است. این چرا بالا می رود؟ دلیل اصلی اش این است که بطری آن را پتروشیمی دارد به دلار بالای 20 هزار تومان می فروشد. اقتصاد دارد توسط عده ای غارت می شود حالا شما می خواهید یک چندرغازی به مردم بدهید. این تأثیری ندارد. این پولی که می خواهید بدهید ارزش ندارد.

وی افزود: دیگر الان گیر مردم سر این نیست که نان ندارند بخورند. گیر این است که ماشین شان خراب شده پول تعمیر آن را ندارند لاستیک ماشین فرسوده شده پول تغییر آن را ندارند، موبایل شکسته هزینه تعمیر آن سنگین است. بعد آن وقت می خواهید ماهی 300 هزار و خورده ای به این خانوار بدهید؛ به کجای آن می رسد؟ این راهکار ها خیلی مسخره است. زمانی که یارانه 45 هزار تومان برای اولین بار داده شد بعضی از خانوار ها نیمی از هزینه های خود را با آن تامین می کردند. چون آن موقع به صورت میانگین به یک خانوار 170 هزار تومان می دادند می شد 170 دلار. با این 170 دلار این بنده خدا هزینه نصفی از هزینه های زندگی خود را می داد. ولی الان این پولی که می خواهند بدهند به هیچ جا نمی رسد جز این که شری هم از آن در بیاید و تورم بیشتر شود پس باید تورم را کنترل کنند که نمی کنند.