نوجوان؛ غریب ترین مخاطب سیما ، ناامید شدن نوجوانان از شبکه امید در دوره گذشته - وبلاگ توسعه دهنده ها

به گزارش وبلاگ توسعه دهنده ها، اگرچه چند سالی از تاسیس شبکه امید به عنوان شبکه ویژه نوجوانان در رسانه ملی می گذرد اما هنوز نتوانسته انتخابِ مخاطب خود باشد؛ از بودجه ناچیز این شبکه گرفته تا سپردن فراوری محتوای آن به افراد تازه کار به جای افراد خبره در تنزل کیفیت این شبکه موثر بوده اند؛ موضوعی که در دوره تازه مدیریت صدا و سیما باید در آن تتازهنظر گردد.

گروه فرهنگ و هنر وبلاگ توسعه دهنده ها، ریحانه ابراهیمی؛ پنج سالی می شود که رسانه ملی امید را دارد و به تازگی هم آن را جز ده کانال اولش قرار داده؛ این عضو نو خانواده صدا و سیما بعد از گذشت پنج سال، هنوز هم جای خودش را بین دیگر شبکه ها پیدا ننموده و شاید خیلی از مخاطبین اصلی این شبکه یعنی نوجوانان نیز، هنوز نمی دانند که بعد از گذشت سی و اندی سال آن ها نیز دارای شبکه اختصاصی شده اند. البته اگر هم از گوشه و کنار یا در بین بالا و پایین کردن شبکه های تلویزیون بطور اتفاقی چشم و گوششان به این شبکه خورده باشد به احتمال زیاد خیلی جذب آن نشده و ترجیح می دهند که اگر می خواهند تلویزیون نگاه نمایند همان فوتبال و... را دنبال نمایند.

اگر بخواهیم به دفتر برنامه ریزی روزانه امید نگاهی بیاندازیم احتمالا آن را به یک مرجع متخصص رجوع خواهیم داد و می گوییم برای برنامه ریزی به یک مشاور احتیاج دارد که مطابق ویژگی های شناختی اش برایش برنامه بچیند. شاید حتی بگوییم احتیاجی نیست برای 24 ساعت شبانه روز برنامه داشته باشی و از ساعت 12 شب تا 6:52 صبح که نمی دانی کسی برای دیدن انتخابت می نماید یا نه، مستند آفرینش پخش کنی!

امید قرار بود نوجوان را به صدا و سیما امیدوار کند و دلش را گرم کند که بلاخره مورد توجه قرار گرفته است و قرار است برایش خوراک فرهنگی فراوری شود اما رفته رفته امید هم مخاطبش را نا امید کرد.

با چهارصد هزار تومان نمی توان نوجوان را جذب کرد!

حسین شکیب راد، دبیر ضمیمه مجله نوجوانه در تبادل نظر با وبلاگ توسعه دهنده ها پیرامون مسائل این شبکه گفت: در شبکه امید شما باید با دقیقه ایی زیر چهارصد هزارتومان برنامه سازی کنید این در حالی است که برنامه های پر بیننده شبکه سه که اتفاقا بخش زیادی از مخاطبین آن ها نوجونان هستند برای فراوری هر دقیقه آن ها چندین میلیون تومان هزینه می شود. و طبیعتا شما با این محدودیت اقتصادی خیلی از فاکتورهای مورد احتیاج مثل دکور مجذوب کننده، مجری شاخص و خیلی چیز های دیگر را از دست می دهید.

باید قبول کنیم برای نوجوان امروزی بصورت نا محدود محتوا در دنیا وجود دارد و صرفا کافی است به اینترنت دسترسی داشته باشد، در اینصورت دیگر هیچ محدودیتی برایش وجود ندارد. مسئله نوجوان به علت حساسیت های این دوره همیشه مورد توجه فراورینمایندگان بزرگ فرهنگی در سرتاسر دنیا بوده و هزینه های گزافی نیز برای ساخت محصول در این حوزه می شود حال اگر بخواهیم نوجوان را جذب محتوای داخلی کنیم باید به فراورینماینده توجه کنیم تا اگر او به شناخت کافی از ویژگی های نوجوان رسیده و توانایی رقابت با محصولات دنیای را دارد مسئله اقتصادی مانعش نشود.

شکیب راد درباره اینکه چرا فراوریات صدا و سیما آنگونه که باید مورد استقبال قرار نمی گیرد گفت:اصلی ترین نکته عدم شناخت متولیان امر در مورد این رده سنی است. شاید بتوان گفت در ادوار گذشته نوجوان، مخاطب برخی از برنامه ها بوده اما نوجوان امروزی با توجه به تفاوت های شاخصی که با نسل گذشته پیدا نموده است طبیعتا محتوای به روز و متناسب با خودش را می طلبد اما این شناخت نسبت به نوجوان امروزی زیاد وجود ندارد.

دومین نکته بحث اقتصادی ماجرا است؛ برای مثال به شبکه امید به عنوان شبکه مختص نوجوان سالانه ده میلیارد بودجه تعلق می گیرد و این در حالی است که برای یک پروژه در شبکه نمایش خانگییا سینما ده میلیارد هزینه می شود و این یک جدال نابرابر است.

نکته سوم عدم توجه به نسل نوجوان از طریق افراد خبره است به هر حال افرادی وجود دارند که در زمینه برنامه سازی، فیلم و سریال و فراوری محصولات فرهنگی برای گروه نوجوان بسیار خبره هستند اما آن ها تمایل ندارند که زحمتشان را خرج این قشر از جامعه نمایند. شاید ما گیشه و مخاطب گسترده در این حوزه را خوب معرفی ننموده ایم و با پرداختن به این موضوعات که قشر نوجوان مشغول به درس و کنکور است افراد خبره نیز تمایل خود را برای کار در این حوزه از دست می دهند.

این در حالی است که مهدی سالم، مدیر شبکه امید سال 96 درباره برنامه های این شبکه برای نوجوانان گفته بود:باید بدانیم که ساخت کار نوجوان با کار کودک خیلی فرق دارد، کار کودک خیلی ساده است بالاخره یک خاله ای، عمویی کسی ساخته می شود و آن زمانی که بچه پای تلویزیون می نشیند پر می شود، ولی برای نوجوان این طور نیست؛ اولا که اولین برنامه مان یک کار ویژه برای فراوری سریال های خوب داریم؛ برنامه گفت و گو محور و مسابقه می تواند آنتن را پرکند، ولی آنچه ما دلمان می خواهد و برای بچه ها مجذوب کنندهیت دارد سریال های مجذوب کننده و درام های خوب است. شما اگر می خواهید سریالی کار کنید برای نوجوان ها، باید یک سریالی باشد که دغدغه نوجوان را رفع کند یعنی وقتی نوجوان می بیند یک احتیاجش رفع شود یک سؤالاتی که در ذهنش دارد رفع شود.

به عبارت بهتر در اظهارات اولیه مسئولین این شبکه دغدغه فهم احتیاج نوجوان به چشم می خورد اما در ادامه راستا در فراوریات شبکه امید چنین رویکردی اعمال نشد.

عدم شناخت نوجوان، عامل اصلی غربت او

پیروزیت در فراوری محتوا برای نوجوان زمانی اتفاق می افتد که فراورینماینده اثر به همه جوانب روحی و علایق نوجوان امروزی شناخت کامل داشته باشد. شکیب راد در بیان اهمیت این موضوع بیان نمود: در برخی از کشور ها به خصوص آمریکا جشنواره ایی تحت عنوانTeen Choise Awards برگزار می شود که سلیقه افراد 13 تا 19 سال را شناسایی می نماید. در این جشنواره آنالیز می شود که نوجوانان در سال گذشته کدام فیلم، سریال و محصول فرهنگی را پسندیده اند. حدود بیست سال است که از طریق این جشنواره سلیقه نوجوان، به متولیان امر شناسانده می شود. با این اوصاف شاید کمی از علل پیروزیت برخی از فراوریات فرهنگی خارج از کشور برای ما معلوم شود.

حسین شکیب راد پیرامون ضرورت شناخت و مطالعه درباره نوجوانان در صدا و سیما مطرح نمود:یک پیشنهاد جدی تحت عنوان شورای کودک و نوجوان در صدا و سیما مطرح شده که هر محتوایی در هر شبکه برای این قشر باید با نگاه های جامعه شناختی و روانشناختی همراه باشد اما واقعیت آن است که نباید ترسید و باید کار فراوری کرد. در کنار ساخت هر محصول همانگونه که به علت تخصصی بودن ماجرا یک مشاور مذهبی و یک مشاور نیروی انتظامی وجود دارد، باید یک مشاور تربیتی نیز حضور داشته باشد حتی اگر یک برنامه تفریح قرار است برای نوجوانان ساخته شود باید حتما در آن مسائل تربیتی رعایت شود. برای مثال یک مسابقه تفریح بدون توجه به مسائل تربیتی برگزار می شود و به سرخوردگی بازنده ها می انجامد.

پیرامون برنامه سازی برای قشر نوجوان، از تهاجم فرهنگی زیاد صحبت می شود و اغلب تصور عجیب و غیر قابل رقابتی از آن تلقی می شود؛ در حالی که آسیب شناسی و شناخت ماهیت محتوای آن قدم اول برای مبارزه و تهاجم فرهنگی و یافتن جایگزین مناسب به جای آن است؛ در کشور اگر توانایی فراوری خوراک فرهنگی، مطابق با سلیقه نوجوان وجود داشته باشد، تاثیر محصولات خارجی کمتر می شود. در واقع اگر کشوری سلیقه فرهنگی مخاطب خود را بشناسد و مطابق آن دست به فراوری محصول بزند احتیاج مخاطبش را به خوراک فرهنگی تامین نموده و راه ورود تهاجم فرهنگی را می بندد.

کره نوجوان شناس!

به گفته یکی از فعالان رسانه، شبکه امید اعلام نموده در طول شبانه روز فقط یک ساعت و نیم الی دو ساعت مخاطب جدی دارد که این مقدار دیدن نیز مربوط به فیلم های سینمایی و سریال ها است. حال این نکته که چه نوع سریال و فیلم هایی نیز در اختیار نوجوان قرار می گیرد خودش جای سوال است.

70 سال پیش دولتمردان کره ای اولین گام ها برای راه اندازی یک موج عجیب به نام موج کره ای را پایه ریزی کردند. موجی که قرار بود با ارائه سریال های مجذوب کننده، موسیقی های دلخواه نوجوانان و مد و پوشش خاص، این رِنج سنی را غرق محصولات خود کند.

زمانی که محتوا سریال های این کشور را آنالیز می کنیم می بینیم با خلق شخصیت های دوست داشتنی وعاشق پیشه هایی نایاب، داستان های عاطفی ساخته اند؛ مدیران صنعت فیلم و تفریح کره ای تمام این سال ها کوشش نموده اند تمام موانع را از راه بازنمایاندن جریان فکری و فرهنگی خود در کشور های مختلف مخصوصا آسیای غربی بردارند.

آنها هزینه زیادی را صرف تجهیز اینترنت برای نوجوانانی کردند که در کشورهایشان سریال و موسیقی کره ای عملا قابل پخش نیست و لحظه به لحظه و کاملا برخط، تنها پس از چند ساعت از انتشار موسیقی های نو یا سریال های روزانه، این محصولات آپلود شده با زیرنویس های مختلف دست به دست می شود.

فیلم ها و سریال های کره ای با داستان های عاطفی و شخصیت های مجذوب کننده برای نوجوان طراحی می شوند. وزارت فرهنگ کره با سه اداره موسیقی، مد و لباس و کتاب های کمیک و انیمیشن فراوری محتوا و کار می نماید که به وسیله بودجه هنگفت دولت و حمایت اقتصادی شرکت های مختلف، مورد حمایت اقتصادی مناسبی قرار می گیرند. مدیران فرهنگی کره هر مانعی را از راه توزیع محصولاتشان به سراسر دنیا برمی دارند؛ از هزینه سرشار برای تجهیز اینترنت نوجوانان گرفته تا فعالیت شرکت های تبلیغاتی دنیای نوجوانان برای ساختن نشانه هایی از محصولات فرهنگی کره ای.

شبکه امید نیز هم همان ابتدای امر به پخش سریال های کره ایی اقدام کرد و شاید همین آمار یکی، دو ساعته مخاطب هم به دیدنی سریال های کره ای باز می شود.

خیلی کم هستند نوجوانان امروزی که حداقل یک آهنگ کره ایی را گوش نداده باشند یا یک سریال یا سینمایی کره ایی را دنبال ننمایند. حالا بگذریم از مقدار محبوبیت گروه های موسیقی نوجوان کره در بین نوجوانان ایرانی. این موضوع که یک نوجوان، محتوایی را گوش می دهد که اصلا زبان آن را نمی فهد یعنی صاحب اثر خیلی خوب عمل نموده؛ به عبارت بهتر وزارت فرهنگ کره و شرکت های تبلیغاتی این کشور، نوجوان و احتیاج هایش را خوب شناخته اند و بر اساس آن محتوا فراوری نموده اند؛ برعکس شبکه امید در صدا و سیمای ایران!

باهات قهر نیستیم

نوجوان هنوز هم به جعبه جادویی گوشه چشمی دارد و آن را فراموش ننموده اما به علت سهولت دسترسی و مجذوب کنندهیت های وسوسه انگیز بازی های کامپیوتری و فضای مجازی ترجیح می دهد بیشتر اوقات خودش را با آن ها پر کند و تکرار این عمل، باعث تغییر ذائقه کاربر به سمت راحت طلبی و هیجان فراوان می شود.

شکیب راد پیرامون همین موضوع گفت:واقعیت این است که هنوز هم پر بیننده ترین پلتفرم موجود، تلویزیون است. به هر مقدار هم که در فضای مجازی و رسانه های موازی عرض اندام شود باز هم این برنامه ها به مقدار برنامه های تلویزیونی پیروز نخواهند بود برای مثال شبکه های نمایش خانگی سعی کردند مشابهِ برنامه های تلویزیونی را بسازند و نمونه آن ورود شبکه های نمایش خانگی به فضای تاک شو بود که همه آن تاک شو ها به زمین خوردند چرا که فرد برای دسترسی به آن باید هزینه کند و طبیعتا مخاطب برای هرچیزی هزینه نمی نماید. برای نمونه ژانر عمده فیلم های سینمایی که از شبکه امید پخش کودک و نوجوان است که اصولا کودک را مخاطب قرار می دهد. در حالی که نوجوان امروز سعی می نماید مخاطب محصولاتی قرار بگیرد که جوانان می پسندند و این سیاست گذاری در پخش فیلم سینمایی در شبکه امید محل اِشکال است؛ نوجوان جامعه ما ترجیح می دهد حتی اگر بخواهد از تلویزیون فیلم سینمایی ببینید محتوای مورد نظرش را از شبکه سه یا نمایش دنبال کند. این موضوع که نوجوان هنوز هم مخاطب برخی برنامه های صدا و سیما است بیانگر این است که نوجوان با تلویزیون قهر نیست و اگر محتوای مورد نظرش را در تلویزیون پیدا کند مخاطبِ آن می شود.

نوجوان امروزی اگر برنامه ایی را مطابق سلیقه خودش بیابد مخاطب آن می شود برای مثال عمده مخاطب برنامه هایی هم چون خندوانه، عصر نو و بسیاری از برنامه های ورزشی، نوجوانان هستند.

مهدی سالم، مدیر شبکه امید در گفت گویی بیان نمود:برنامه سازی برای نوجوانان یک تخصص متفاوتی نسبت به برنامه سازی کودک یا بزرگسال است. تقریبا سه سال پیش که کار را آغاز کردیم دچار خلأ جدی درحوزه فراورینمایندگان محتوای ویژه نوجوانان بودیم. اگر بخواهم این را مرور کنم شاید به خاطر داشته باشید که سال های گذشته فیلم سینمایی مناسب برای نوجوان در سینما فراوری نمی شد اما شاهد هستیم که فقط در سال گذشته هفت فیلم سینمایی در این عرصه فراوری شده است، البته هنوز درحوزه موسیقی دچار کمبود و ضعف جدی هستیم.

امید در دوره نو

حالا با تغییر مدیریت در رسانه ملی می توان امیدوار بود که سیاست گذاری این سازمان برای یکی از مهمترین و فعال ترین اقشار تغییر کند و بهبود یابد، به شرط آنکه خلاءهای مجود و اولویت های پیشرو به درستی شناسایی شود؛ تهیه نماینده برنامه تلویزیونیِ هشتادیا، شکیب راد در مورد اولویت های صدا و سیما برای مخاطب نوجوان توضیح داد:اولین نکته ایجاد فرصت برای خود نوجوان است در نگاه مخاطب محورانه به این مسئله، اگر یک فرد اثر فراوریی خودش را در صدا و سیما ببیند خیلی از افراد دیگر را نیز به دیدنی این اثر ترغیب می نماید و همین امر باعث دیده شدن بیشتر یک محصول و شبکه می شود. برای مثال در جشنواره های رشد و فیلم مدرسه بیش از چهار یا پنج هزار اثر دپو شده از سال های مختلف وجود دارد که از طریق نوجوانان ساخته شده اند و آثار خوبی نیز در آن ها وجود دارد. می توان بستری برای پخش این آثار فراهم کرد و در کنار پخش این آثار می توان برای نقد و آنالیز و یاری به آموزش نسل های بعدی از اساتید مجرب دعوت کرد.

نکته دوم بحث اقتصادی است. اگر ما بخواهیم یک برنامه شاخص برای نوجوان بسازیم باید در نظر بگیریم یک رقیب بزرگ در خارج از کشور داریم که با هزینه های گزاف دست به فراوری محصول می زند. این مسئله باید جدی گرفته شود و دست فراورینماینده را نباید خالی بماند؛ نکته سوم و بحث اصلی همان مسئله شناخت و فهم احتیاجهای این قشر است.

باید گفت کار کردن برای نوجوان صرف تاسیس یک شبکه تمام نمی شود و باید برای هر دقیقه این شبکه برنامه سازی و فکر شود. اهمیت دادن به بحث نوجوان یعنی کار سپردن و بودجه کافی دادن به افرادی که به فنون برنامه سازی برای این نسل مسلط هستند و نه اینکه شبکه نوجوانان به بستری برای آزمون و خطای تازه وارد های حوزه فراوری محتوا تقلیل داده شود؛ مانند آنچه در سال های اخیر در شبکه امید رخ داد.

خواه یا ناخواه مخاطب نوجوان احتیاج به خوراک فرهنگی دارد اگر این خوراک را در فراوریات داخلی پیدا کرد که هیچ اما اگر طعم و مزه دلخواهش را در بین محصولات داخلی پیدا نکند محتوای خارجی پشت درب اتاقش آماده ورود است. نباید فراموش کرد نوجوان امروز همان جوان فرداست که جامعه و خانواده را می سازد و هر لحظه غفلت از این نسل باعث می شود در آینده انرژی و هزینه بسیار بالا تری صرفِ تغییر ذائقه او شود.