فریاد سکوت مرد انقلابی - وبلاگ توسعه دهنده ها

به گزارش وبلاگ توسعه دهنده ها، ماندگاری و مانایی سروده های شاعران در گستره زمان و تعلق خاطر و انس مردم با آنها، به عوامل بسیاری بستگی دارد. آن دسته از شعر هایی که در پاسخ به شرایط سیاسی و اجتماعی سروده شده و رنگ و بوی شعار گرفته اند، با تغییر اوضاع، رفته رفته از اذهان محو خواهند شد.

مجموعه شخصیت های مانا در انتشارات سوره مهر با هدف ارائه الگو های پیروز، به زندگی شخصیت های نیک نامی می پردازد که در عرصه دانش، فرهنگ، سیاست و اجتماع در ایران معاصر زیسته و درگذشته اند. این مجموعه برای عموم مخاطبان بویژه جوانان و دانشگاهیان تهیه و به وسیله تعدادی از نویسندگان توانای کشور بازنویسی شده است. یکی از این کتب، زندگی نصرالله مردانی است که به وسیله علی تقوی، دکترای زبان و ادبیات فارسی جمع آوری شده است.

این کتاب درباره زندگینامه نصرالله مردانی (1326 در کازرون- 1382 در کربلا) چهره ماندگار ادبیات ایران در سال 1382 و شاعر ایرانی است. اشعار مردانی بیشتر حماسی و انقلابی است. اشعار او آمیزه ای از لطافت و استقامت بود و به همین علت توانست حماسه و غزل را که همیشه در 2 نقطه متضاد و مقابل هم قرار داشتند، با هم درآمیزد. با تقوی در رابطه با نگارش کتاب و نحوه ارتباط برقرار کردن مخاطب صحبت کردیم و از او پرسیدیم که دیدگاهش به ادبیات چگونه است. او معتقد است از دیرباز، در میان هنر های هفتگانه، همیشه ادبیات جایگاه ممتازی داشته است. از این رو مایه مباهات بسیاری از ملت ها، ادبیات و متون فاخری است که جمعی از شاعران و نویسندگان فرهیخته شان از خود به یادگار گذاشته اند. در گستره ادبیات فارسی نیز متونی ارزشمند به نظم و نثر در انواع ادبی پدید آمده است که معروفیت و آوازه ای جهانی یافته اند. با هر بار خواندن این متون دریچه نویی از معرفت به روی مخاطب گگردده می گردد. متأسفانه در دهه های اخیر، آنگونه که باید به ادبیات و فرآیند آفرینش ادبی توجه نشده است و گاه متون ادبی، فارغ از آن اندیشه ها و عواطف ناب انسانی، در چنبره نوجویی های افراطی، صورت تفنن به خود گرفته است.

***

* درباره تحقیقات و نگارش کتاب نصرالله مردانی شرح بفرمایید.

زنده یاد نصرالله مردانی از شاعران صاحب سبک شعر انقلاب اسلامی به شمار می رود. او در نخستین دفتر های شعری، با تسلط بر زبان و تصویرگری های شاعرانه، جانی دوباره بر پیکره شاخه سنتی شعر انقلاب دمید و جمعی از شاعران جویای نام را به راه و اسلوب خود کشاند. در کتاب نصرالله مردانی که از مجموعه کتاب های شخصیت های مانا به شمار می رود و نشر سوره مهر آن را سال جاری منتشر نموده است، ضمن رعایت جانب ایجاز، نخست به وقایع و رویداد های مهم زندگی مردانی و سپس به آثار او پرداخته شد. این کتاب در 3 فصل به نگارش درآمده: در فصل نخست، در 4 بخش خطوط اصلی و مهم زندگی مردانی بیان می گردد. در فصل دوم، دفتر های شعری مردانی به ترتیب زمان انتشارشان معرفی می گردد. در فصل انتهای نیز در 4 بخش، اشعار مردانی از منظر های معنا، صور خیال، موسیقی و زبان نقد و تحلیل می گردد. بی گمان برای آنالیز دقیق و موشکافانه تمام جوانب و زوایای سروده های یک شاعر، بیش از این ها باید سخن گفت و نوشت، اما در همین حد و حدود هم تلاش شد بایسته های لازم درباره زندگی، سبک شعری و آثار مردانی به طرزی موجز نوشته گردد تا اگر مجالی برای علاقه مندان فراهم شد، درباره هر یک از این موضوعات بیشتر بیندیشند و قلم فرسایی نمایند.

* با توجه به سابقه نگارش شما در این زمینه، رابطه جوانان امروز با شاعران معاصری همانند مردانی چگونه است؟

ماندگاری و مانایی سروده های شاعران در گستره زمان و تعلق خاطر و انس مردم با آنها، به عوامل بسیاری بستگی دارد. آن دسته از شعر هایی که در پاسخ به شرایط سیاسی و اجتماعی سروده شده و رنگ و بوی شعار گرفته اند، با تغییر اوضاع، رفته رفته از اذهان محو خواهند شد و برای نسلی دیگر چندان جاذبه نداشته باشند، اما آن شعر هایی که حاصل باریک خیالی ها و نکته سنجی ها در خلوت های ناب شاعرانه است و شاعر از ساحت تقلید فراتر رفته و به سبک و اسلوب ویژه خود دست یافته است، می تواند محل رجوع علاقه مندان واقع گردد تا با خوانش آن، لذت ببرند. گستره معنایی و دایره عواطف سروده های مردانی متنوع است و از منظری می توان آن را در 5 مقوله شعر آیینی، شعر انقلاب، شعر جنگ، شعر عارفانه و شعر طبیعت دسته بندی کرد. بی گمان شعر های متعددی از این شاعر در هر یک از مقوله ها، هنوز هم می تواند برای بخشی از جوانان نسل امروز تازگی داشته باشد و در فکر و ضمیر آنان جاگیر گردد.

* قالبی که عشق در آن بازتاب زیادی داشته، غزل است. امروز غزل فرم باب شده است؛ نظرتان در این باره چیست؟

شکل و فرم غزل که در شروع بیشتر محملی برای تغزل های شاعرانه بود، همیشه از سده های گذشته برای حیات خود پذیرای تغییراتی شده است. در دوره معاصر، این فرآیند متأثر از جریان ها و نحله های شعری شتابی بیشتر گرفت و شاعران بسیاری در ساحت صورت و معنای غزل، نوآوری هایی را رقم زدند. در این میان، شاید نام 2 شاعر بیش از دیگران تکرار شده است: سیمین بهبهانی و حسین منزوی که هر یک به گونه ای خود را نیمای غزل می دانستند. جریان هایی با عناوین غزل فرم، غزل پست مدرن و جز آنها، که عمدتا از دهه 70 شکل گرفته اند، اغلب صورت افراط گونه آن نوآوری هایی است که پیش تر آزموده شده بود.

* دیدگاه تان به ادبیات چگونه است؟

از دیرباز، در میان هنر های هفتگانه، همیشه ادبیات جایگاه ممتازی داشته است و اگر خلاقیت و خیال ورزی را وجه مشترک و عامل مهم در آفرینش آثار هنری بدانیم، بدرستی به برترین وجه این عامل در ادبیات و انواع متون ادبی می تواند به جلوه درآید. از این رو مایه مباهات بسیاری از ملت ها، ادبیات و متون فاخری است که جمعی از شاعران و نویسندگان فرهیخته شان از خود به یادگار گذاشتند. در گستره ادبیات فارسی نیز متونی ارزشمند به نظم و نثر در انواع ادبی پدید آمده است که معروفیت و آوازه ای جهانی یافته اند. با هر بار خوانش متونی، چون شاهنامه فردوسی، حدیقه سنایی، خسمه نظامی، مثنوی مولوی، بوستان سعدی و غزلیات حافظ، دریچه نویی از معرفت به روی مخاطب گگردده می گردد. متأسفانه در دهه های اخیر، آنگونه که باید به ادبیات و فرآیند آفرینش ادبی توجه نشده است و گاه متون ادبی، فارغ از آن اندیشه ها و عواطف ناب انسانی، در چنبره نوجویی های افراطی، صورت تفنن به خود گرفته است.

* شعری از مردانی در خاطر دارید که بخواهید آن را تقدیم خوانندگان کنید؟

مردانی در 2 غزل شتاب سکوت و فریاد سکوت، با تکرار واژه سکوت در ردیف هر بیت، مخاطب را به اندیشیدن در راز سکوت دعوت می نماید. این ابیات از غزل فریاد سکوت است:

فریاد که انتها من شروع سکوت است

یعنی که ازل تا به ابد راز سکوت است

رفتیم و رسیدیم به سرچشمه خورشید

آنجا که افق گستره باز سکوت است

از نای زمان در سفر باد شنیدیم

بس ناله بیداد که دمساز سکوت است

آن سوی عدم در گذر واقعه دیدیم

غوغای شدن معنی ایجاز سکوت است

آنجا که پر از سی پر سیمرغ فروریخت

جاییست که جان بر سر پرواز سکوت است

بر بام سحر کوکب شب خیز فلک گفت

در اوج سما زهره هم آواز سکوت است

با پشت دوتا، پایکوبی تو ای پیر، عجب نیست

تا چنگ تو در پنجه پرناز سکوت است

هر نغمه که برخاست از آن چنگ خوش آهنگ

در خلوت دل هم نفس ساز سکوت است.

فرزانه غلامی تبار