شرایط مهاجرت معکوس در ایران ، آواره شدن 41 هزار ایرانی در سال گذشته - وبلاگ توسعه دهنده ها

به گزارش وبلاگ توسعه دهنده ها، این روزها در بحث مهاجرت توجهات بیشتر به مهاجرت خارجی جلب شده. در همین حال اما مهاجرت اقلیمی و داخلی نیز شکل و شمایل جدیدی به خود گرفته است. تا جایی که در سال 2021 در ایران حدود 41 هزار نفر به علت بلایای طبیعی آواره شده اند.

روزگاری صحبت از مهاجرت از روستا به شهر بود. بعدها جابه جایی شهر به شهر و از شهر به شهرک های حاشیه ای به میان آمد. این مسیری است که بسیاری از مهاجران داخلی رفته اند. حالا اما مقاصد مهاجرتی در داخل کشور چندان ظرفیت پذیرش مهاجران تازه را ندارد. بعضی مهاجرت معکوس را در پیش گرفته اند؛ یعنی از شهرها به روستاها می فرایند.

شرایط اقلیمی ایران از جمله عواملی است که محرک مهاجرت های داخلی است. بحران هایی مثل خشکسالی، گرد و غبار، فرونشست زمین و… موجب شده است که بعضی خانه و کاشانه خود را رها نمایند و راهی شهرها یا روستاهای دیگر شوند.

بحران هایی که اشتغال، امنیت غذایی و… را نشانه می گیرد. در حال حاضر ایران بیش از 84 میلیون نفر جمعیت دارد و باید فکری به حال زیست این جمعیت کرد. در غیر این صورت بعضی مجبور به مهاجرت اقلیمی می شوند و در پی آن موازنه جمعیتی بهم می خورد. البته که اگر فکری به حال این جابه جایی ها نگردد یک سوی کشور جمعیت سرریز می گردد و سوی دیگر خالی از جمعیت.

برجسته شدن مهاجرت اقلیمی در ایران

در حال حاضر ایران با خشکسالی شدید روبرو است تا جایی که گفته می گردد بدترین خشکسالی در 50 سال گذشته را دارد. در بسیاری از شهرها در امسال آبی، بارندگی ها بسیار کمتر از حد نرمال بوده است. از سوی دیگر ذخایر بعضی سدها هم جوابگوی احتیاج مردم نیست.

از سوی دیگر، گرد و غبار نیز نفس بعضی از شهرها را بند آورده است. تا جایی که در هفته های اخیر 22 استان با پدیده گرد و غبار روبرو بودند. فرونشست زمین نیز از جمله بحران هایی است که در اثر افت سطح آب زیرزمینی رخ می دهد و حالا ایران رتبه چهار فرونشست زمین را در میان کشورهای دیگر دارد. به عبارتی هر کدام از این موارد خود یک علت بسیار بزرگ برای مهاجرت های داخلی است. اما شرایط مهاجرت داخلی در ایران چگونه است؟

رقیه صمدی، پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران به وبلاگ توسعه دهنده ها می گوید: مهاجرت روستایی- شهری نمود بارزی از مهاجرت های اقلیمی در کشور است. هر ساله بسیاری از کشاورزان و ساکنان منطقه ها روستایی، در نتیجه خشکسالی و لم یزرع شدن زمین های زراعی خود به منطقه ها دیگر مهاجرت می نمایند.

پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران ادامه می دهد: مهاجرت های اقلیمی در سال های اخیر با کاهش اندازه بارش ها، خشک شدن تالاب ها و بسیاری از زمین های کشاورزی و بعلاوه وقوع گردو غبار در کشور برجسته تر شد.

آواره شدن 41 هزار ایرانی در یک سال!

صمدی می گوید: آمار دقیقی از تعداد مهاجران در اثر تغییرات محیطی پیش فراینده مثل خشکسالی در کشور ثبت نشده است. اما طبق آمارهای مرکز پایش و نظارت بر جابه جایی های داخلی (IDMC)در سال 2021 میلادی، 41 هزار نفر در اثر بلایای طبیعی مانند سیل و گرد و غبار در داخل کشور آواره شده اند.

او ادامه می دهد: طبق آمارهای این مرکز، وقوع توفان های حاره ای در اوایل سال 2021 که منجر به جاری شدن سیل و توفان گرد و غبار در ایران شد، عامل آوارگی بیش از 2300 نفر در استان های جنوبی کشور است.

بیشترین مهاجران از کدام استان ها هستند؟

پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران می گوید: بر اساس گزارش مرکز آمار (1395)، استان های تهران، البرز، یزد، اصفهان و سمنان بیشترین تعداد مهاجر ورودی را داشتند.

او ادامه می دهد: استان های خوزستان، لرستان، کرمانشاه، همدان و سیستان و بلوچستان بیشترین مهاجر خروجی را داشتند.

صمدی می گوید: چنانچه معین است اغلب استان های مهاجرفرست در کشور، جز منطقه های هستند که با معضل کم آبی روبروند و سطح بارندگی آنها نسبت به میانگین 50 سال قبل تراز منفی دارد. بنابراین انتظار می رود که بخشی از مردم ساکن در این نواحی در حال حاضر و یا در سال های آینده به علت شرایط پیش فراینده محیطی مجبور به جابه جایی و مهاجرت به منطقه ها دیگر شوند.

شرایط مهاجرت معکوس در ایران

البته در مقاصد مهاجرتی در داخل کشور هم اوضاع چندان تعریفی ندارد. از یک سو هزینه بالای زندگی و از سوی دیگر عوامل زیست محیطی مانند کمبود آب، گرد و غبار و … زندگی در شهرهای مقصد را سخت نموده است.

صمدی می گوید: روی دیگر سکه مهاجرت های داخلی، مهاجرت معکوس است که از سال های اخیر در کشور جریان دارد. در الگوی مهاجرت معکوس یا مهاجرت شهری- روستایی در کنار سایر عوامل، عامل اقلیم و محیط زیست یک عامل مشخص نماینده است. زیرا بعضی از افرادی که تصمیم می گیرند به نواحی روستایی و یا شهرهای کوچک تر بازگردند، در پس تصمیم های مهاجرتی خود عامل اقلیم و آب و هوا را برجسته تر می دانند.

او ادامه می دهد: البته از عوامل مالی نیز نباید غافل شد. بالا بودن هزینه های زندگی در شهرهای بزرگ یکی از چالش های مالی است که در سال های اخیر به عنوان عامل دافعه، بعضی از ساکنان شهرهای بزرگ را به سمت شهرها، شهرک ها یا نواحی حومه ای شهرهای بزرگ می کشاند.

صمدی می گوید: استان های تهران، البرز و یزد به عنوان سه استان اول دارای موازنه مهاجرتی مثبت، جزء منطقه های هستند که سطح بارندگی آنها نسبت به میانگین 50 سال گذشته به شدت کاهش یافته است.

ایران، بدترین خشکسالی در 50 سال گذشته را دارد

آنطور که صمدی می گوید، بر اساس گزارش مرکز پایش و نظارت بر جابه جایی های داخلی، ایران تحت تاثیر بدترین خشکسالی خود در 50 سال گذشته قرار گرفته است. اما با توجه به ماهیت تدریجی وقوع خشکسالی در کشور، آمار آوارگی های ناشی از این پدیده در دسترس نیست.

شرایط اقلیمی در کشور می تواند شوک های مالی را در پی داشته باشد. صمدی نیز با تائید این موضوع می گوید: اقلیم به عنوان یک عامل تشدیدنماینده و مداخله گر می تواند باعث ایجاد شوک های مالی گردد. این امر می تواند منجر به ایجاد ناامنی غذایی، ناامنی آبی و از دست دادن عایدی افراد و سپس مهاجرت آنها گردد.

او ادامه می دهد: البته نمی توان ادعا کرد ساکنان منطقه های که در حال از دست دادن جمعیت خود هستند، صرفا به علت شرایط اقلیمی مهاجرت می نمایند. عوامل مختلف اجتماعی، مالی و سیاسی در مهاجرت افراد نقش اساسی ایفا می نماید.

اگرچه بیشترین جابه جایی اقلیمی در منطقه ها کم بارش و خشک صورت می گیرد اما حالا مقاصد مهاجرتی نیز ظرفیت زیستی مناسبی ندارند. به عبارتی، اکنون چالش های تازهی پیش پای مهاجران است. بعضی به شهرهای شمالی مانند گیلان و مازندران می فرایند و بعضی شاید مهاجرت فرامرزی داشته باشند. حالا باید دید برنامه سیاستگذاران برای بحران های زیست محیطی و در پی آن مهاجرت های اقلیمی چیست.